Historia Gminy


Rogóźno(niemiecka nazwa Roggenhausen), jest to wieś, która jest siedzibą władz gminy Rogóźno. Wieś lokowana była w 1288 roku z inicjatywy mistrza krajowego Meinharda z Kwerfurtu, który nadał sołtysowi 62 włóki na założenie wsi. Lokacja nie powiodła się i w 1302 roku powtórnej lokacji dokonał komtur rogoziński Elger von Hohenstein. Rogóźno otrzymało w 1401 roku od wielkiego mistrza Konrada von Jungingena następny przywilej, na mocy którego wieś otrzymała 60 włók. Do 1466 roku wieś była własnością krzyżacką, a po II pokoju toruńskim należała do starostwa rogozińskiego. W roku 1609 król Zygmunt III potwierdził szlachcicowi Pawłowi Jałkowskiemu wolne sołectwo, a w 1659 roku król Jan Kazimierz rozszerzył przywileje Michałowi Schwarzowi. Około 1648 roku po staraniach księdza Jakobielskiego powiększono role plebańską o 2 włóki, należały do niej dwa małe folwarki, : Czwartek i Niedziela. W 1678 roku król Jan III Sobieski rozszerzył przywileje sołtysowi, który mógł zaopatrywać się bezpłatnie w drzewo budulcowe i na opał, a także miał prawo do pędzenia wódki i warzenia piwa. W 1792 roku wolne sołectwo zostało sprzedane rotmistrzowi von Yorry. W 1885 roku Rogóźno miało powierzchnie 1505 ha. Domów mieszkalnych było 111 i mieszkały w nich 932 osoby, w tym 816 katolików, 112 ewangelików i 4 żydów. W 1887 roku powstała stacja kolejowa, a rok później poczta. Według ksiąg miejskich Gardei z 1900 roku we wsi był młynarz, kowal, piekarz, rzeźnik, fryzjer męski, fryzjerka damska i szewc. W środku wsi była czteroklasowa szkoła powszechna i katolicki kościół parafialny pw. św. Filipa i Jakuba. Ewangelicy należeli do kościoła w Mokrem. W roku 1944 w Rogóźnie mieszkało ok. 1000 osób.

Okupacja hitlerowska to dla ludności naszej gminy czas krwawego terroru. Symbolizują to pomniki poświęcone pomordowanym mieszkańcom. Po wojnie gmina Rogóźno wraz z powiatem grudziądzkim weszła w skład województwa bydgoskiego, a w latach 1975 -1998 r. w skład województwa toruńskiego. W wyniku reformy administracyjnej kraju, od 1999 roku ziemie nasze należą do województwa kujawsko-pomorskiego.

Najcenniejszymi zabytkami na terenie gminy są:

  • kościół filialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża św. z pierwszej połowy XIV w. w Gubinach, nr A/207 z 13.07.1936 roku
  • kościół parafii pod wezwaniem św. Wojciecha z początku XIV w. w Rogóźno, nr A/202 z 13.07.1936 roku
  • zespół zamkowy z XIII-XIX w.w miejscowości Rogóźno-Zamek, obejmujący: ruiny zamku (ze wzgórzem) z ok. 1280-1333 roku; dwór ze skrzydłem, tzw. „Bramą Łasińską” z ok. połowy XIX w.; oficynę z XIX w.; czworak z XVIII w.; stajnię z 1885; stodołę z XIV w. Zamek komturski wzmiankowany w1285 r., został założony prawdopodobnie 10 lat wcześniej, na wzgórzu u ujścia Gardęgi (Gardei) do Osy. Szybko utracił znaczenie i od 1333 r. był siedzibą wójtostwa. W latach 1410 i 1414 został zajęty przez wojska polskie, ze zniszczeń się już nie podniósł. W 1454 r. został spalony przez wycofujących się Krzyżaków, następnie w czasach polskich do 1590 r. był siedzibą starostów królewskich, później zarządu ekonomii, lecz stan budowli nie był dobry. W 1628 r. część murów wysadzili Szwedzi. Większość zabudowań została rozebrana przez Prusaków po 1772 r., a cegły przeznaczono na budowę Twierdzy Grudziądz.
  • drewniany kościół parafii pod wezwaniem św. Bartłomieja z XVIII w. wraz z cmentarzem przykościelnym w Szembruku, nr A/675/1-2 z 05.04.1996 roku
  • zespół dworski z końca XIX w. w Szembruku, obejmujący: dwór; pozostałości parku, nr 590 z 14.06.1989 roku.
  • grodzisko średniowieczne w miejscowości Szembruk nad jeziorem Kuchnia

 

Herb gminy

Herbem gminy jest biała tarcza, na której znajduje się biegnąca ukośnie czerwona belka, a na niej trzy kwiaty z pięcioma białymi płatkami. W czasach krzyżackich podobnie wyglądał chorągiew wójtostwa w Rogóźnie, a także okolicznych wsi

herb

Znane osoby:

Ludwik Rydygier – urodził się w 1850 roku w Dusocinie, zmarł w w 1920 roku. Doktor nauk medycznych, chirurg i generał brygady wojska polskiego. Studia medyczne ukończył w Niemczech. Był wykładowcą medycyny na uniwersytetach we Lwowie i Krakowie. W czasie I wojny światowej jako oficer – lekarz służył w armii austriackiej. Pierwszy w Europie przeprowadził częściową rekonstrukcję żołądka.

Władysław Semeniuk – urodził się w 1922 roku. Zasłużony dla Rogóźna lekarz społecznik. Z jego inicjatywy zostały zbudowane: Gminny Ośrodek Zdrowia, Lecznica Zwierząt, Urząd Gminy, Bank Spółdzielczy, Gminny Ośrodek Kultury.

Henryk Zieliński – urodził się w 1920 roku w Szembruczku, profesor historii. Brał udział w bitwie nad Bzurą, po której dostał się do obozów niemieckich jenieckich. Po wojnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i Śląskiego w Katowicach. Jest autorem serii prac na temat „Polskiej myśli politycznej XIX i XX”, a także podręcznik „Historia Polski 1914-1939”