O historycznej roli „Solidarności” w obaleniu systemu komunistycznego i wyzwoleniu krajów Europy Środkowej i Wschodniej spod jarzma totalitaryzmu przypomina Dzień Solidarności i Wolności. Jest to święto państwowe obchodzone 31 sierpnia na pamiątkę podpisania Porozumień Sierpniowych w Gdańsku w 1980 r.

Ustanawiając Dzień Solidarności i Wolności ustawą z 2005 r., Sejm postanowił uhonorować wysiłek ludzi, którzy żyli w niesuwerennym państwie i byli uciemiężeni przez opresyjną władzę, ale pozostali wierni idei niepodległej Polski i walczyli o przywrócenie praw obywatelskich i pracowniczych. Święto jest też wyrazem hołdu dla wszystkich, którzy przyczynili się do zwycięstwa „Solidarności” i odzyskania przez Polskę niepodległości po latach komunizmu.

Do utworzenia NSZZ „Solidarność”, pierwszej w bloku komunistycznym, niezależnej od władz, ogólnopolskiej organizacji związkowej, doszło na fali strajków, która zalała kraj latem 1980 r. Od lipca do września w PRL strajkowało 700 zakładów pracy. Były to wystąpienia o masowym charakterze, które organizowano w kilkuset miejscach, nawet w niewielkich miejscowościach. W połowie sierpnia zastrajkowała Stocznia Gdańska im. Lenina. Powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który ogłosił 21 postulatów, a wśród nich utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych.

Skala protestów zmusiła komunistyczne władze do przyjęcia żądań strajkujących. 31 sierpnia 1980 r. w Gdańsku strona rządowa i MKS podpisały porozumienie. Zawarto też porozumienia w Szczecinie (30 sierpnia), Jastrzębiu-Zdroju (3 września) i Dąbrowie Górniczej (11 września). Tzw. Porozumienia Sierpniowe zakończyły wydarzenia Sierpnia ‘80. 17 września w Gdańsku przedstawiciele robotników z całej Polski przyjęli statut powołujący NSZZ „Solidarność”.